Τσιγγάνοι

Πριν 28 χρόνια, το 1996, η τότε κυβέρνηση, ανέλαβε συγκεκριμένες προσπάθειες αποκατάστασης και ένταξης των Τσιγγάνων-Ρομά στην Ελλάδα και στην περιοχή μας ειδικότερα.
Το 2001, εκδηλώθηκε μια ακόμα πιο εστιασμένη προσπάθεια από την τότε κυβέρνηση, ειδικά για τους τσιγγάνους στην περιοχή μας, που οδήγησε στην κατασκευή της Μπιρμπίτας.
Η προσπάθεια απέτυχε παταγωδώς και οι ευθύνες φέρεται να επιμερίστηκαν σε συγκεκριμένους παράγοντες της πολιτικής ζωής του τότε Νομού Μεσσηνίας.
Ο ΠΑΜΙΣΟΣ, σε δυο συνεχόμενα τεύχη του το νο 34 και το νο 35, έκανε κεντρικό θέμα τους Τσιγγάνους και δημοσίευσε τα κείμενα δυο εξεχόντων. απόλυτα εξειδικευμένων και αρμόδιων στελεχών της Ελληνικής Κυβέρνησης.
Εμείς παραθέτουμε τα κείμενα που δημοσιεύθηκαν στα δυο τεύχη, ξεκινώντας από το νο 34 και την παρέμβαση του Παναγιώτη Αλτάνη, μέλους της Επιστημονικής και Συντονιστικής Επιτροπής για την Προώθηση του Εθνικού Πλαισίου για τους Τσιγγάνους (1996­98) ως εκπρόσωπος του Υπ.Υγείας και Πρόνοιας και στην συνέχεια του Φρέντυ Στάμου, συμβούλου του Πρωθυπουργικού Γραφείου Ποιότητας Ζωής
Εναπόκειται στις Αυτοδιοικητικές δυνάμεις της Μεσσήνης να ξανασκύψουν στο πρόβλημα και να αναζητήσουν την επιστημονική συνδρομή αρμόδιων και κατάλληλων φορέων για την επικαιροποιημένη εκπόνηση ενός νέου ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ των Τσιγγάνων της περιοχής μας στην τοπική κοινωνία, όρος απαραίτητος για την εξάλειψη όλων των παραβατικών συμπεριφορών.

Μιχάλης Γαβράς

Κατωτέρω παρατίθενται τα κείμενα, καθώς και ο σύνδεσμος για την ανάγνωση των πρωτοτύπων:

Τεύχος 34
https://drive.google.com/file/d/1EqWSlplkD-mkw3fAC5mPPyO3_YotcInj/view?usp=sharing

Τεύχος 35
https://drive.google.com/file/d/1sqnNeZuMzNlW6r96vd6NwqQJ7X7WhX_y/view?usp=sharing

Τεύχος 34 κύριο άρθρο

 Τσιγγάνοι. Μια ζωή τους θυμόμαστε σαν σκηνίτες δίπλα στο ποτάμι, άλλους εγκατεστημένους δίπλα στο Γυμνάσιο, πλυμένους και καθαρούς να συνοδεύουν τον Επιτάφειο, να γίνονται στρατιές στις ετήσιες συγκομιδές της πατά­τας, του φυστικιού και του φασολιού, μια ζωή μέσα στον ιστό και τη ζωή της πόλης και ταυτόχρονα τόσο μακριά και ξένοι.

Τσιγγάνοι. Μια ομάδα με πολλά χαρακτηριστικά μιας πο­λιτισμικής μειονότητας και ιδιαίτερα προβληματική αστική κατάσταση. Ελληνες Ιθαγενείς, νομικά κατοχυρωμένοι από το 1955, χωρίς όμως τακτοποίηση της αστικής και δημοτικής τους κατάστασης, στο μεγαλύτερο ποσοστό, μετατρέπονται σε πολίτες μιας πολιτείας που δεν τους γνωρίζει. Όταν δεν δηλώνεις στο Ληξιαρχείο τη γέννηση, δεν είσαι πολίτης, δεν μπορείς να τελέσεις γάμο νόμιμα, να έχεις ταυτότητα, διαβατήριο, εκλογικό βιβλιάριο, να φοιτάς σε σχολείο, να έχεις άδεια κυκλοφορίας και οδήγησης αυτοκινήτου κ.λπ. Όλα αυτά μαζί με τον σημαντικό -σε ποσοστό πάνω από 60 %- αναλφαβητισμό, συγκροτούν τα χαρακτηριστικά μιας ελληνικής μειονότητας με ιδιαίτερα προβλήματα μέσα στην ίδια τους τη χώρα.

Όμως “το πρόβλημα μιας κοινωνικής ομάδας είναι και πρόβλημα ολόκληρης της κοινωνίας”. Έτσι η πολιτεία το 1996 εξήγγειλε το Εθνικό Πλαίσιο Πολιτικής υπέρ των Τσιγγάνων Πολιτών (υπουργοί Πεπονής, Κοτσώνης, Λαλιώτης), με μέτρα για την στέγαση, τις συνθήκες διαβίωσης, την υγεία και την εκπαίδευση και στόχο τη δυναμική κοινωνική ένταξή τους, με σεβασμό στον τρόπο ζωής, τη διατήρηση της ταυτότητας, της γλώσσας, των ηθών και των εθίμων τους. Ταυτόχρονα έγινε και η καταγραφή των τσιγγάνων πανελλαδικά και στη Μεσσηνία και η πρόταση για την ταυτόχρονη κατασκευή τεσσάρων καταυλισμών - χώρων υποδοχής.

Από τότε μέχρι σήμερα, ο χρόνο κύλησε με ενέργειες και παραλήψεις ενεργειών που οδήγησαν στην αποτυχία της σύσκεψης της 31.1.2001 και στο βάλτωμα της λύσης του προβλήματος.

Με την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση “ανήμπορη” να εξασφαλίσει τη συναίνεση για την ταυτόχρονη δημιουργία τεσσάρων (4) καταυλισμών στη Μεσσηνία, μετά την άρνηση της Καλαμάτας να αναλάβει το μερίδιο που της αναλογεί.

Με μια τοπική κοινωνία χωρίς ενημέρωση, χωρίς να έχει ληφθεί πρόνοια καθησύχασης όλων των ανασταλτικών συμπλεγμάτων, που έχουν ριζώσει για ιστορικούς λόγους, έτσι όπως τους έχουν βιώσει όλοι οι πολίτες της περιοχής μας.

Με μια αίσθηση αντιμετώπισης της χωροθέτησης και του στεγαστικού προβλήματος στη βάση της “αρπαχτής” και της εξυπηρέτησης μεμονωμένων συμφερόντων, όπως προκύπτει απ' τα δημοσιεύματα του Τύπου, με τους γείτονες της επιλεγείσας περιοχής διαμαρτυρόμενους έντονα για την ζημιά που θα υποστούν και με αποτέλεσμα την ακύρωση του συνολικού σχεδιασμού.

Με έντονη ανησυχία και προβληματισμό για τα δημοτολογικά και άλλα ζητήματα που ανακύπτουν με την εγγραφή των τσιγγάνων στα Δημοτολόγια του Δήμου Μεσσήνης, πάλι σύμφωνα με δημοσιεύματα στον Τύπο.

Σαν άτομα και σαν Σύλλογος παρακολουθούμε το θέμα, χωρίς να επιθυμούμε να εμπλακούμε σε αδιέξοδες αντιπαραθέσεις. Έτσι μέσα από τις στήλες της εφημερίδας μας θα προβληθούν θέσεις και προτάσεις αρμόδιων, που έχουν την ευθύνη σχεδιασμού και εφαρμογής του Εθνικού Πλαισίου στην Περιοχή μας, καθώς και επιστημόνων που έχουν ασχοληθεί και ασχολούνται με το ίδιο ζήτημα.

Τεύχος 34

 

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ

Μία πρόκληση για την Ελληνική κοινωνία

 

του Αλτάνη Παναγιώτη*

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΓΕΝΙΚΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ

Οι Τσιγγάνοι ιστορικά εντοπίζονται να μετακινούνται μαζικά προς στην Ελλάδα περίπου τον 14ο αιώνα και βέβαια σε μικρότερες ομάδες νωρίτερα. Οι ιστορικές καταγραφές των Τσιγγάνων ξεκινούν από το 224 μ.Χ. έτος στην Ινδία, το 642 μ.Χ. εντοπίζονται στην Περσία και τις χώρες της Εγγύς Ανατολής. Η περιπλάνηση των Τσιγγάνων οφείλεται κυρίως στους διωγμούς και τις πιέσεις του υπόκεινται σε κάθε ιστορική περίοδο περιλαμβανομένου και του κοινωνικού αποκλεισμού. Στο Βυζάντιο μετακινούνται περίπου τον 11ο αιώνα κάτω από την πίεση των σελτζουκικών επιδρομών στην Αρμενία. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης αναγκάζονται να μετακινηθούν στα Βαλκάνια και προς όλες τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.

Οι Έλληνες Τσιγγάνοι στην συντριπτική πλειοψηφία ανήκουν στην φυλή ROM και είναι Χριστιανοί. Ο πληθυσμός τους σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης (1987) υπολογιζόταν στις 120.000, οι φορείς και οργανώσεις που ασχολούνται με τα θέματα των Τσιγγάνων τον υπολογίζουν μεταξύ 250.000 και 300.000 και οι εκπρόσωποι των Ελλήνων Τσιγγάνων υποστήριξαν πρόσφατα ότι ανέρχονται σε 450.000. Το Ψήφισμα 89/1989 του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Συνόδου Υπουργών της Ε.Ε. αναγνωρίζει τους ROM ως ευρωπαίους πολίτες. Μέχρι το 1955 οι Τσιγγάνοι της Χώρας μας ήσαν ανιθαγενείς, είχαν ειδικό προσωρινό δελτίο ταυτότητας του τμήματος αλλοδαπών και δεν υπηρετούσαν στο στρατό. Με το Νομοθετικό Διάταγμα 3370 του 1955 τους δόθηκε με αναδρομική ισχύ η ιθαγένεια από την ημερομηνία της γέννησής τους.

 

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ

Η κοινωνική ένταξη των Τσιγγάνων στην Ελληνική κοινωνία μέχρι σήμερα γίνεται με απελπιστικά αργούς ρυθμούς και άτυπες διαδικασίες. Οι πρώτες σχεδιασμένες πολιτικές κοινωνικής ένταξης από την Πολιτεία εμφανίστηκαν την τελευταία δεκαετία σε περιορισμένη έκταση. Αποτέλεσμα αυτών είναι η παγίωση μίας άποψης ότι: “δεν υπάρχει αποτέλεσμα με τους Τσιγγάνους ο,τι και να τους κάνεις”. Η απάντηση σε αυτή την υφέρπουσα προκατάληψη είναι η κοινωνική πρόοδος και ευημερία των Τσιγγάνων που εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε διάφορες περιοχές, όπως η Αγ.Βαρβάρα, τα Ανω Λιόσια, το Μενίδι, η Ελευσίνα στην Αττική, η Μενεμένη στη Θεσσαλονίκη, κ.α. Παράγοντες που ευνόησαν την κοινωνική τους ένταξη και εξέλιξη ήταν η αποδοχή τους από την τοπική κοινωνία και η στήριξη από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις τοπικές κοινωφελείς υπηρεσίες (κυρίως εκπαίδευσης, υγείας, πρόνοιας, πολιτισμού). Η κοινωνική ένταξη των Ελλήνων Τσιγγάνων και η εξέλιξή τους εξαρτάται από ένα σύνολο γενικών παραγόντων και προϋποθέσεων που αποτελούν συλλογική ευθύνη της Ελληνικής κοινωνίας.

 

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Αποτελεί κοινή παραδοχή και διαπίστωση ότι τα σημαντικότερα προβλήματα ένταξης και επιβίωσης τα αντιμετωπίζουν οι νομάδες - σκηνίτες και οι ημιεγκατεστημένοι Τσιγγάνοι. Οι περισσότεροι εξ αυτών βρίσκονται διαρκώς εκτεθειμένοι σε κινδύνους για τη ζωή και την υγεία τους. Επομένως οποιοδήποτε σχέδιο αποκατάστασης πρέπει να διασφαλίσει κατ’ αρχήν συνθήκες ασφαλούς διαβίωσης για να καταστεί δυνατή η ενεργοποίηση των διατομεακών προγραμμάτων που θα τους δώσουν τις προϋποθέσεις σταδιακής αποκατάστασης, κοινωνικής ένταξης και αυτοδύναμης ανάπτυξης. Η επιστημονική εμπειρία από προγράμματα αποκατάστασης στη χώρα μας και στο εξωτερικό έχει αποδείξει ότι απαιτείται συνέργια όλων των τομέων κοινωνικής πολιτικής για να υπάρξουν αποτελέσματα. Μεμονωμένες δράσεις έχουν περιορισμένο όφελος παρ’ όλη την πολύτιμη εμπειρία που αποκομίζουμε όσοι μελετούμε ή εργαζόμαστε αντίστοιχα θέματα.

 

ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΓΝΩΣΗ

Το εύλογο ερώτημα είναι: “υπάρχει Ελληνική ή διεθνής εμπειρία από αντίστοιχα προγράμματα και ποια είναι τα αποτελέσματα;”

Η απάντηση είναι θετική. Η μακρόχρονη εμπειρία της Γ.Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης στην εφαρμογή πρωτοποριακών προγραμμάτων μας έχει εμπλουτίσει με πολύτιμη εμπειρία και γνώση. Επίσης ένας σημαντικός αριθμός ερευνών για ζητήματα των Τσιγγάνων, σε ακαδημαϊκό επίπεδο, αλλά και εφαρμογής κοινωνικών προγραμμάτων την τελευταία δεκαετία έχει συμπληρώσει την υπάρχουσα γνώση.

Το Υπ.Παιδείας έχει αναπτύξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια δράσεις σχετικά με την διαπολιτισμική εκπαίδευση και το Υπ.Εργασίας σχετικά με το κοινωνικό αποκλεισμό (επαγγελματικής κατάρτισης, Integra, Life, κ.ά).

Το Υπ.Υγείας και Πρόνοιας έχει αναλάβει την προώθηση του Εθνικού Σχεδιασμού για την Αποκατάσταση των Ελλήνων Τσιγγάνων που εξαγγέλθηκε το 1996. Σημαντική είναι επίσης η συμβολή για την διαμόρφωση και εξέλιξη αυτού του σχεδιασμού των συλλογικών οργάνων των Τσιγγάνων, της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Ήδη βρίσκονται ολοκληρωμένα προγράμματα σε εξέλιξη στο Νομό Θεσ/κης για τους 3.000 Τσιγγάνους στο Γαλλικό ποταμό (κατασκευή οργανωμένου καταυλισμού στο Στρ/δο Γκόνου), στο Νομό Καρδίτσας για τους 2.000 Τσιγγάνους στις Σοφάδες (αναβάθμιση μόνιμου οικισμού και κατασκευή νέου), κ.ά.

Η διεθνής εμπειρία είναι πολύ πλούσια σε επιτυχημένα προγράμματα αποκατάστασης Τσιγγάνων. Ενδεικτικά αναφέρεται το πρόγραμμα της πόλης Ripollet, της Καταλονίας (1989) και αφορούσε την οργάνωση ελεγχόμενου καταυλισμού για 115 οικογένειες Τσιγγάνων νομάδων-σκηνιτών και η αποκατάστασής τους. Η παρουσίαση του προγράμματος το οποίο υλοποιήθηκε με ευθύνη της Κυβέρνησης της Καταλονίας, τη Δημοτική Διοίκηση της πόλης και συλλογικά όργανα των Τσιγγάνων της περιοχής, έγινε το 1995 στο Διεθνές Συμπόσιο του Υπ.Παιδείας και της Γ.Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης με τίτλο “Εκπαίδευση Τσιγγάνων”. Αντίστοιχα προγράμματα έχουν υλοποιηθεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης.

 

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Ποιο είναι όμως το περιεχόμενο ενός ολοκληρωμένου προγράμματος αποκατάστασης;

Το μοντέλο αυτό αποτέλεσε και το εργαλείο σχεδίασης του Εθνικού Πλαισίου Πολιτικής για τους Έλληνες Τσιγγάνους που εξαγγέλθηκε το 1996 και προέβλεπε την χρηματοδότηση άμεσων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δραστηριοτήτων ανακούφισης, αποκατάστασης και ανάπτυξης.

Η κλίμακα παρέμβασης προσδιορίζεται σε Νομαρχιακό επίπεδο και ολοκληρώνεται σε Τοπικό. Ένα περιγραφικό δείγμα ενεργοποίησης των διαδικασιών για την αξιοποίηση των μέτρων του Εθνικου Πλαισίου Πολιτικής είναι το παρακάτω:

Αρχικά προσδιορίζεται το πρόβλημα σε τοπικό ή νομαρχιακό επίπεδο από τους αντίστοιχους φορείς και ζητείται η συνδρομή του Υπ.Υγείας και Πρόνοιας

Το επόμενο βήμα είναι ο συντονισμός των ενδιαφερομένων και αρμοδίων φορέων για την κατάρτιση ενός συναινετικού γενικού πλαισίου διαχείρισης του προβλήματος. Η υλοποίηση των δράσεων απαιτεί συντονισμό, συνεργασία και συνέργια των αρμοδίων φορέων, δηλαδή της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως και των Κεντρικών και Περιφερειακών Υπηρεσιών των εμπλεκομένων Υπουργείων. Προτεραιότητα δίδεται στις επείγουσες καταστάσεις που απαιτούν άμεση παρέμβαση. Κατανοητό είναι ότι οι νομάδες-σκηνίτες βρίσκονται σε δυσχερέστερη κατάσταση. Οι φορείς που συμμετέχουν αναλαμβάνουν κάποιο τομέα του έργου ή κάποιο ρόλο για τον οποίο χρηματοδοτούνται για να προωθήσουν τις αντίστοιχες δράσεις.

Το πρώτο έργο που χρηματοδοτείται είναι μία επιστημονική μελέτη του προβλήματος όπως έχει αρχικά προσδιοριστεί στο αίτημα και το γενικό σχεδίασμά των φορέων. Η μελέτη πρέπει να εκτελεστεί από εξειδικευμένο οργανισμό ή εταιρεία συνήθως μετά από δημοσία προκήρυξη. Θα πρέπει να περιέχει το σχεδίασμα και την υλοποίηση έρευνας κοινωνικο-οικονομικών και οικιστικών χαρακτηριστικών της ομάδας-στόχος και την απογραφή του πληθυσμού της.

Ανάλυση και μελέτη των στοιχείων της παραπάνω έρευνας και απογραφής για την κατάρτιση γενικού σχεδίου διαχρονικών δράσεων αποκατάστασης.

Προετοιμασία από το Συντονιστικό Όργανο των φορέων των Τεχνικών Δελτίων για την έγκριση και στη συνέχεια υλοποίηση έργων άμεσης παρέμβασης από τις Επιτροπές Παρακολούθησης ή Εμπειρογνωμόνων ή Εξωτερικό Φορέα Ειδικό Συνεργάτη και τις αρμόδιες κατ’ έργο δημόσιες υπηρεσίες. Στα έργα αυτά συνήθως περιέχονται δράσεις που αποσκοπούν στην ανακούφιση επειγουσών αναγκών της ομάδας στόχος και στην απομάκρυνση των άμεσων κίνδυνων από την καθημερινή τους ζωή. Παράδειγμα, υδροδότηση, ηλεκτροδότηση, αποκομιδή απορριμμάτων, κατασκευή χώρων υγιεινής, εμβολιασμοί, απολυμάνσεις, αποχετευτικά έργα, διάνοιξη και ασφαλτόστρωση δρόμων, κ.ά. Η χρηματοδότηση γίνεται από τα αρμόδια Υπουργεία κάθε φορά που τους υποβάλλεται το αποτέλεσμα της προηγούμενης δράσης και το τεχνικό δελτίο για την επόμενη δράση όπως και τα αντίστοιχα αίτημα προσφοράς υπηρεσιών από τους οργανισμούς του δημοσίου τομέα (υγεία, πρόνοια, εκπαίδευση, απασχόληση, στέγαση, κ.ά) βάσει του αρχικου γενικού πλαισίου.

Ακολουθεί η φάση των μεσοπρόθεσμων έργων. Η διαδικασία είναι η ίδια με αυτήν των προηγούμενων έργων. Υποβάλλονται τα Τεχνικά Δελτία των έργων και μετά την έγκριση τους υλοποιούνται. Στα μεσοπρόθεσμα έργα αποκατάστασης περιέχονται κυρίως έργα κατασκευής οργανωμένων καταυλισμών για την προσωρινή φιλοξενία νομάδων και σκηνιτών Τσιγγάνων και την προετοιμασία τους για την κοινωνική ένταξη και αυτοδύναμη κοινωνική ανάπτυξη. Σταδιακά, εξασφαλίζεται χώρος, ακολουθεί η κατασκευή των υποδομών (δρόμοι, αποχετευτικό σύστημα, υδροδότηση, ηλεκτροδότηση, τηλεφωνική σύνδεση, κ.ά), κελυφων-προσωρινών σπιτιών, των κοινωφελών κτιρίων (σχολείο, ιατρείο, συμβουλευτικό κέντρο, πολιτιστικό κέντρο, εκκλησία, δημοτικό γραφείο, κ.ά) και κοινοχρήστων χώρων. Στη συνέχεια ακολουθεί η προσχεδιασμένη σταδιακή εγκατάσταση στους οικίσκους των οικογενειών των Τσιγγάνων που έχουν προετοιμαστεί για αυτό και η ένταξη στα προγράμματα προετοιμασίας της κοινωνικής ένταξης που τα λειτουργούν κυρίως οι αρμόδιες δημόσιες ή άλλες υπηρεσίες στα κοινωφελή κτίρια. Στις περιοχές που εφαρμόζονται προγράμματα οργανωμένων καταυλισμών Τσιγγάνων απαγορεύεται πλέον οι ελεύθεροι κατασκήνωση και υπαίθρια διαβίωση. Η λειτουργία των καταυλισμών χρηματοδοτείται και η διαχείριση τους είναι αποκλειστική ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ή των Συνδέσμων της) στα δημοτολόγια του οποίου είναι και εγγεγραμμένοι οι διαμένοντες.

Η τελευταία φάση περιλαμβάνει τις δράσεις που οδηγούν στην ολοκλήρωση της αποκατάστασης των Τσιγγάνων με την κοινωνική τους ένταξη και την εξασφάλιση ευκαιριών αυτοδύναμης κοινωνικής ανάπτυξης. Υποβάλλονται και εδώ Τεχνικά Δελτία για την έγκριση μακροπρόθεσμων έργων αποκατάστασης. Στα έργα περιλαμβάνονται κατασκευή και διάθεση μόνιμων κατοικιών ή χώρων για την ανέγερση κατοικιών ή άλλες διευκολύνσεις που οδηγούν στην οικιστική αποκατάστασης των Τσιγγάνων. Στην φάση αυτή συμμετέχουν οικογένειες που ολοκληρώνουν τη φάση προετοιμασίας της κοινωνικής ένταξης στο καταυλισμό. Ταυτόχρονα συνεχίζονται οι δράσεις προετοιμασίας και διευκόλυνσης της κοινωνικής τους ένταξης όσων οικογενειών παραμένουν στον καταυλισμό ή των νέων οικογενειών που δημιουργούνται ή κάνουν αίτηση ένταξης. Η μεθοδολογία κατασκευής και παραχώρησης των κατοικιών ή των λοιπών μέτρων μόνιμης εγκατάστασης εξειδικεύονται κατά τοποθεσία ανάλογα με την ωριμότητα των συνθηκών και των προϋποθέσεων που περιέχονται στις εναλλακτικές λύσεις. Στο θέμα αυτό καθοριστικοί παράγοντες είναι η δυναμική της ομάδας στόχος, ο βαθμός της κοινωνικής ένταξης που έχει επιτευχθεί κάθε χρονική στιγμή και η τοπική δυναμική (αξιοποιώντας τη βούληση, τις εκάστοτε πηγές και τις αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης). Οι κατοικίες θα κατανέμονται σταδιακά σε μικρούς αριθμούς στο σύνολο του τοπικού οικιστικού πολεοδομικού ιστού και στο σύνολο των περιοχών του Νομού αντίστοιχα.

Το παραπάνω δείγμα αποτελεί ένα γενικό περίγραμμα εφαρμογής του μοντέλου Ευελπιστώ ότι οι παραπάνω πληροφορίες διαφωτίζουν περισσότερο τη γνώση για τους Τσιγγάνους. Αυτό είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα για να αποφύγουμε το φόβο του άγνωστου και την απόρριψη του ‘άλλου’ και διαφορετικού από εμάς.

Είναι βέβαιο ότι οποίος ευαισθητοποιείται από αυτή την κοινωνική πρόκληση και επιθυμεί να δράσει θετικά θα βρει αρκετά στοιχεία για αξιοποίηση στο κείμενο αυτό.

 * O Αλτάνης Παναγιώτης είναι:

• Κοινωνικός Λειτουργός, π.Πρόεδρος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος
• Πτυχιούχος του Παντείου Πανεπιστημίου στην Κοινωνική Εργασία και τις Πολιτικές Επιστήμες
• Υποψήφιος Διδάκτωρ των Εφαρμοσμένων Κοινωνικών Επιστημών του Παν/μιου του Bradford της Αγγλίας.
• Διατέλεσε μέλος της Επιστημονικής και Συντονιστικής Επιτροπής για την Προώθηση του Εθνικού Πλαισίου για τους Τσιγγάνους (1996-98) ως εκπρόσωπος του Υπ.Υγείας και Πρόνοιας

 

Τεύχος 35

To Λάθος (κύριο άρθρο)

Μαζί με το ζήτημα της χωροθέτησης του καταυλισμού των τσιγγάνων, άλλο ένα κοινωνικό πρόβλημα βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη στον Τύπο, στα καφενεία αλλά και στον προβληματισμό του κάθε συμπατριώτη μας· η χωροθέτηση του XYTA στο Βαλτί. Όλοι όσοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συμμετέχουν στη ζωή της τοπικής κοινωνίας δεν μπορεί να μην τους ακουμπούν και τα δυο ζητήματα.

Οι τσιγγάνοι είναι μια ζώσα πραγματικότητα, για την πόλη της Μεσσήνης, των οποίων ο τρόπος και οι συνθήκες διαβίωσης και επιβίωσης δεν περιποιούν τιμή για μια σύγχρονη κοινωνία και ως επακόλουθο δεν την αφήνουν αλώβητη.

Τα Λιμενικά, χώρος εναπόθεσης των ανεπιθύμητων παραγώγων της λειτουργίας της σύγχρονης οικογένειας και τρόπου ζωής του ανθρώπου, παρ' ότι αντέχει ακόμα, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν συμβιβάζεται με τις νέες αντιλήψεις για τη διαχείριση του Περιβάλλοντος.

H ανάγκη λοιπόν για την επίλυση του προβλήματος ένταξης των τσιγγάνων στη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία και η διαχείριση των απορριμμάτων, αποτελούν δυο προβλήματα που χρειάζονται αντιμετώπιση.

Κοινωνικά προβλήματα και τα δυο έχουν προκαλέσει τις αντιπαραθέσεις και τις διενέξεις ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες, την ίδια την τοπική κοινωνία και τους θεσμούς έκφρασης και διοίκησης, και αυτό είναι το σημαντικό.

Και στα δυο ζητήματα, ο ρόλος της τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει τεθεί σε αμφισβήτηση. Φαίνεται ότι οι “καλές προθέσεις” για την επίλυση και των δυο ζητημάτων δεν αρκούν. Κινήσεις, μεθοδεύσεις και χειρισμοί έχουν φέρει σε δύσκολη θέση την απαιτούμενη σ’ αυτά τα θέματα κοινωνική ομοψυχία και συνοχή. Αυτό είναι και το κομβικό ζήτημα και στις δυο υποθέσεις. Γίνεται φανερό ότι ο παράγων που λέγεται “ενημερωμένος πολίτης” είναι ο σπουδαιότερος για την διευθέτηση κοινωνικών προβλημάτων.

Φαίνεται ότι και στα δυο ζητήματα αυτό παραγνωρίστηκε από τους αρμόδιους. Πίστεψαν ότι όλα διευθετούνται ανάμεσα στις υπηρεσίες και αυτό είναι το λάθος. Τα κοινωνικά θέματα διαχειρίζονται από την ίδια την κοινωνία και όχι μέσα στα γραφεία. Ο ρόλος των υπευθύνων είναι να την καθοδηγήσουν στην σωστή πορεία με λεπτές κινήσεις και χειρισμούς και κυρίως με άπλετο φως, με πλήρη ενημέρωση, με ανοιχτές διαδικασίες.

Με αυτή τη λογική κινούμενοι, παρουσιάζουμε το θέμα του XYTA, καθώς επίσης συνεχίζουμε την ενημέρωση για τους τσιγγάνους με άρθρο, αποκλειστικότητα, του κ. Φρέντυ Στάμου, Συμβούλου του Πρωθυπουργικού Γραφείου Ποιότητας Ζωής.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΣΙΓΓΑΝΩΝ

Του κ. Φρέντυ Στάμου,

Συμβούλου του Πρωθυπουργικού Γραφείου Ποιότητας Ζωής.

 Στη χώρα μας διαβιούν περίπου εκατό χιλιάδες Τσιγγάνοι-Έλληνες πολίτες. Με βάση τον τρόπο στέγασης και διαβίωσης τους μπορούν να καταταχθούν στη παρακάτω βασικές κατηγορίες α) Μόνιμοι σε οικισμούς και συνοικισμούς β) Μόνιμοι σε καταυλισμούς γ) Μετακινούμενοι.

Από την παραπάνω κατηγοριοποίηση, προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο κοινωνικής ένταξης, οι συνθήκες και τα προβλήματα διαβίωσης, απασχόλησης, εκπαίδευσης, υγείας κ.λπ. Και είναι προφανές ότι οι Τσιγγάνοι που διαβιούν μόνιμα σε καταυλισμούς ή είναι μετακινούμενοι αντιμετώπιζαν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα.

Οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων (οικονομική μετανάστευση, ανακατατάξεις στις οικονομικές συνθήκες κ.ά.) δημιουργούν μεγαλύτερη συμπίεση σ’ αυτή την κοινωνική ομάδα και ιδιαίτερα στους μη ενταγμένους στον κοινωνικό ιστό.

H Πολιτεία, η Αυτοδιοίκηση, η κοινωνία μας όφειλε πάντα, αλλά πολύ περισσότερο σ’ αυτή την συγκυρία, να συμβάλει συστηματικά στην αντιμετώπιση των οξυμένων προβλημάτων των Τσιγγάνων και ιδιαίτερα των σκηνιτών Τσιγγάνων.

Το 1996 η κυβέρνηση για πρώτη φορά, σε συνεργασία με το Δίκτυο POM (Δήμοι που έχουν δημότες Τσιγγάνους), φορείς Τσιγγάνων και μη, διαμόρφωσε πρόγραμμα για τη βελτίωση της ζωής των Τσιγγάνων, στην πορεία προς την κοινωνική ένταξή τους.

To πρόγραμμα εξελίσσεται, σ’ άλλες περιοχές με πιο απλές που σ’ άλλες πιο σύνθετες διαδικασίες που αφορά σ’ όλους τους τομείς:

α) στέγαση β) εκπαίδευση γ) κατάρτιση - απασχόληση δ) υγεία ε) πολιτισμό - αθλητισμό κ.ά.

Οι δράσεις και τα έργα προχωρούν (χρηματοδότηση, τεχνογνωσία κ.ά.) από τα συναρμόδια Υπουργεία σε συνεργασία πάντα με την Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Για τον καλύτερο συντονισμό των φορέων υλοποίησης λειτουργεί διυπουργική επιτροπή υπό την προεδρία της Υπουργού Εσωτερικών και αντίστοιχο γραφείο υποστήριξης.

Ο ρόλος (καταγραφή προβλήματος, σχεδιασμός, οργάνωση, υλοποίηση έργου) των Τοπικών αρχών (Δήμων) και τοπικών κοινωνιών είναι αναντικατάστατος!!! Αυτοί γνωρίζουν τις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε περιοχής, τις οικογένειες των συμπολιτών τους Τσιγγάνων, τους χώρους που πρέπει να εφαρμοστούν τα στεγαστικά και άλλα προγράμματα.

Ιδιαίτερα για τον στεγαστικό τομέα και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Τσιγγάνων υλοποιείται με προτεραιότητα εκεί όπου οι Δήμοι και οι τοπικές κοινωνίες προωθούν προτάσεις και προγράμματα βλέποντας μπροστά και ξεπερνούν προκαταλήψεις και δικαιολογημένους η αδικαιολόγητους φόβους. Και η ζωή δείχνει ότι πανελλαδικά τους ξεπερνούν πολλοί Δήμοι. Ήδη εφαρμόζεται ευρύτατο σχέδιο στεγαστικής αποκατάστασης οικογενειών Τσιγγάνων που διαβιούν σε καταυλισμούς, με δημιουργία υποδομών (δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, η­λεκτρικού, οδοποιίας κ.ά.) σε χώρους που διαθέτουν ή αγοράζουν Δήμοι και την παραχώρηση από το ΥΠΕΧΩΔΕ λυόμενων κατοικιών.

Στόχος του παραπάνω σχεδίου-προγράμματος είναι, εντός του 2002, να μην υπάρχει οικογένεια Τσιγγάνων, που να διαμένει σε καταυλισμό, σε σκηνή ή παράγκα.

Τελική επιδίωξη μας είναι τα αμέσως προσεχή χρόνια, όλοι οι Τσιγγάνοι να διαβιούν σε μόνιμες κατοικίες, αναπτύσσοντας οικιστικά προγράμματα (ΣΗΜ.: Περίπτωση Δήμου Σοφάδων με φορέα υλοποίησης τον Οργανισμό Εργατικής κατοικίας) ή αξιοποιώντας τα ευνοϊκά στεγαστικά δάνεια που προωθεί το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (επιδότηση επιτοκίου, εγγύηση Ελληνικού Δημοσίου κ.ά.).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από τις 52 περιοχές και Δήμους της χώρας όπου υπάρχουν σχετικά μεγάλοι καταυλισμοί Τσιγγάνων (300 περίπου οικογένειες), στις 20 περιοχές έχουν δοθεί χρηματοδοτήσεις για δημιουργία υποδομών σ’ εκτάσεις που έχουν διαθέσει οι Δημοτικές αρχές. Επίσης έχουν δοθεί μέχρι στιγμής πάνω από 1.300 λυόμενες κατοικίες, ενώ είναι έτοιμες για διάθεση άλλες 700 περίπου. Ήδη πολλές οικογένειες Τσιγγάνων έχουν εγκατασταθεί στους νέους οικισμούς. Επιπλέον σ’ αρκετούς Δήμους έχουν εγκριθεί χρηματοδοτήσεις και βρίσκεται σ’ εξέλιξη ο σχεδιασμός υλοποίησης στεγαστικών προγραμμάτων.

Στη Θεσσαλονίκη 2000 Τσιγγάνοι, που ζούσαν σε άθλιες συνθήκες στις κοίτες του Γαλλικού Ποταμού, σήμερα διαμένουν στον οικισμό Αγία Σοφία σε ανθρώπινες συνθήκες. Λυόμενες κατοικίες για όλες τις οικογένειες, κέντρο υγείας, παιδικοί σταθμοί, γήπεδα ποδοσφαίρου, μπάσκετ, παιδικές χαρές, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων κ.ά. Το ίδιο και στη Θήβα, στο Αίγιο, στην Καρδίτσα, στο Μεσολόγγι, Αγρίνιο, Ζεφύρι Αττικής. Επίσης στο Διδυμότειχο, Σέρρες, Μενεμένη Θεσ/κης και άλλοι ολοκληρώνοντας προγράμματα στέγασης.

Υπολογίζεται ότι το κόστος των μέχρι σήμερα έργων και δράσεων σ’ όλους τους τομείς ξεπερνά τα 13 δις δρχ, ενώ σχεδιάζεται ένα ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχέδιο για την προσεχή 6ετία που αφορά παρεμβάσεις στεγαστικού χαρακτήρα, προώθηση της απασχόλησης, εκπαίδευσης, υγείας κ.ά. (Πηγές χρηματοδότησης : Εθνικοί πόροι, Γ’ ΚΠΣ, πόροι Αυτοδιοίκησης).

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω ότι τα προγράμματα που ήδη υλοποιούνται σ’ όλη την Ελλάδα για τους Έλληνες Τσιγγάνους δεν έχουν προνοιακό χαρακτήρα. Έχουν κοινωνικό - αναπτυξιακό χαρακτήρα. Επιδιώκεται η δημιουργία των κατάλληλων και απαραίτητων συνθηκών, ώστε οι συμπολίτες μας αυτής της κοινωνικής ομάδας να μπορούν να ζουν, να δημιουργούν, να εργάζονται ισότιμα με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες. Επιπλέον στοχεύουν στις περιοχές και στους Δήμους που υλοποιούνται τα προγράμματα, να συμβάλουν στη συνολική αναβάθμιση των πόλεων αισθητικά και λειτουργικά και μεσοπρόθεσμα στη βελτίωση της ζωής όλων των πολιτών, στη δημιουργία σύγχρονων κοινωνιών.

 Και σε μια σύγχρονη κοινωνία έχουν θέση και ρόλο όλοι!!!

Στο Νομό Μεσσηνίας ο σχεδιασμός ενός προγράμματος βελτίωσης των συνθηκών ζωής σκηνιτών Τσιγγάνων που διαβιούν μόνιμα στις περιοχές - Δήμους Καλαμάτας, Μεσσήνης, Μελιγαλά κ.α. έχει ξεκινήσει σχεδόν ταυτόχρονα με την έναρξη του πανελλαδικού προγράμματος (1996-1997). H Νομαρχία Μεσσηνίας σε συνεργασία με τους Δήμους Καλαμά­τας και Μεσσήνης διαμόρφωσε πρόταση - πρόγραμμα για την μετεγκατάσταση οικογενειών Τσιγγάνων (που ζουν σε αντίστοιχους καταυλισμούς, σε παράγκες κ.α.), σε οργανωμένους χώρους με υποδομές, δίκτυα κ.τ.λ. H πολιτεία ανταποκρίθηκε άμεσα και χρηματοδότησε κατ’ αρχήν με 220 εκατ. δρχ (εδώ και 4 χρόνια) το πρόγραμμα (κυρίως για την απόκτηση των κατάλληλων εκτάσεων), ενώ είναι έτοιμη εφ’ όσον το πρόγραμμα προχωρήσει από της Αυτοδιοικήσεις να συνεχίσει την χρηματοδότηση του, με τα ποσά που απαιτούνται!!!

Δεν θα ήθελα σε καμιά περίπτωση να καταγράψω αιτίες ή πιθανές ευθύνες για την καθυστέρηση υλοποίησης του προγράμματος. Γνωρίζω ότι τα ζητήμα­τα πρέπει να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται σε τοπικό επίπεδο, με βάση τις τοπικές ευθύνες και ιδιαιτερότητες και όχι από τα Υπουργεία, από την Αθήνα.

Κοιτώντας μπροστά και έχοντας μία συνολική εικόνα από αντίστοιχα προγράμματα που υλοποιούνται πανελλαδικά όπως προανέφερα, θα ήθελα να σημειώσω ότι το “κλειδί” για την υλοποίηση των προγραμμάτων και στο Νομό Μεσσηνίας είναι η βούληση, η απόφαση των τοπικών αρχών, των τοπικών κοινωνιών να λύσουν το ζήτημα των σκηνιτών Τσιγγάνων συμπολιτών τους.

Όλα τ’ άλλα αντιμετωπίζονται, όλα τ’ άλλα βρίσκονται. Και οι χώροι, και τα χρήματα και οι διαδικασίες.

Και είμαι αισιόδοξος ότι σύντομα, θα έχουμε συγκεκριμένες δρομολογήσεις. Είτε αυτές είναι ταυτόχρονες σ’ όλους τους Δήμους είτε κάποιος Δήμος προχωρήσει με πιο γοργούς ρυθμούς σ’ όφελος όλων των πολιτών του.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω ότι οι δεκάδες οργανωμένοι χώροι-οικισμοί με υποδομές και λυόμενες κατοικίες που δημιουργούνται σ’ όλη τη χώ­ρα για τις οικογένειες των Τσιγγάνων της κάθε περιοχής, του κάθε Δήμου, έχουν μεταβατικό χαρακτήρα. H ίδια η ζωή θα δείχνει, πότε και πώς θα ολοκληρωθεί η στεγαστική και κοινωνική ένταξη των φίλων σκηνιτών Τσιγγάνων. Είτε με τη δημιουργία μόνιμων κατοικιών στους ίδιους χώρους για κάποιους είτε με την πλήρη ένταξη τους στους οικιστικούς ιστούς, είτε με άλλους τρόπους.

Ολοκληρώνοντας το σημείωμά μου, αγαπητοί φίλοι, καταγράφω την πεποίθησή μου ότι στις σύγχρονες κοινωνίες του Νομού Μεσσηνίας, της Καλαμάτας, της Μεσσήνης και αλλού έχουν θέση όλοι και αυτό σύντομα θ’ αποδειχθεί!!!

Φρέντυ Στάμος

Γραφείο Ποιότητας Ζωής

 

Οι Τσιγγάνοι θα βρουν το χώρο που θα ζήσουν

ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ

- Ελευθερία 17/3/01 -

 Το Γραφείο του Πρωθυπουργού δείχνει αποφασισμένο και επιμένει να δώσει τέλος στο πρόβλημα της στέγασης των τσιγγάνων, γι' αυτό και προωθεί λύση, αρχικά, για τους τσιγγάνους της Μεσσήνης. Και η λύση αυτή που δρομολογήθηκε σε συνάντηση την περασμένη Δευτέρα, στα γραφεία της Βουλής, προβλέπει τη συμμετοχή των τσιγγάνων, καθώς οι ίδιοι πλέον θα κάνουν διαπραγματεύσεις με ενδιαφερόμενους ιδιοκτήτες για την αγορά του χώρου, όπου θα δημιουργηθεί ο οικισμός. Και με τη λύση αυτή προωθείται η εξασφάλιση της ένταξης των τσιγγάνων, οι οποίοι είναι δημότες Μεσσήνης.

H σύσκεψη έγινε με τη συμμετοχή του συμβούλου του Πρωθυπουργού κ. Στάμου, του Δημάρχου Μεσσήνης Παύλου Πτωχού, του Προέδρου του Νομαρχιακού Συμβουλίου Δημήτρη Σαμπαζιώτη και του αντιδημάρχου Γιάννη Πριστούρη.

Όπως αποφασίστηκε και ανακοινώθηκε χθες από το Δήμο Μεσσήνης, η λύση για την αγορά της απαιτούμενης έκτασης θα δοθεί από την κοινότητα των τσιγγάνων, από 3μελή επιτροπή που θα αναδείξουν οι ίδιοι, οι οποίοι θα κάνουν ελεύθερα τις διαπραγματεύσεις με ιδιοκτήτες γης, στο καθεστώς της ελεύθερης αγοράς και το τίμημα θα πληρωθεί από την πολιτεία. Συγκεκριμένα, όσοι τσιγγάνοι είναι εγγεγραμμένοι στο Δήμο Μεσσήνης θα συντάξουν εταιρικό αγοράς γης και η αγορά θα γίνει βάσει του εταιρικού.

H έκταση που θα αγοραστεί, θα δοθεί στη ΔΕΠθΣ για την πολεοδόμηση και την κατασκευή κοινωφελών και κοινοχρήστων χώρων.

O κ. Στάμος επεσήμανε την αναγκαιότητα των χώρων υποδοχής ως τη μόνη λύση σήμερα και στη συνέχεια, ως επόμενο βήμα, την κατασκευή κατοικιών. Υποσχέθηκε, μάλιστα, πως θα στείλει και σχετική απάντηση στο Δημοτικό Συμβούλιο Μεσσήνης, καθώς αναφέρθηκε ότι η συνάντηση κρίθηκε αναγκαία μετά την απόφαση του Δ.Σ., σχετικά με τον τρόπο κοινωνικής ένταξης των τσιγγάνων και με την οποία διαφοροποιήθηκε από τη γενική κατεύθυνση της πολιτείας που είναι η δημιουργία χώρων υποδοχής. Τα καινούργια στοιχεία της νέας προσπάθειας, πέρα από την εμπλοκή και τη συμμετοχή των ιδίων των τσιγγάνων, είναι η αναζήτηση χώρου πλέον και σ' άλλες περιοχές της Μεσσήνης πέρα από τη “Μακαρία” και η απελευθέρωση που φαίνεται να δημιουργείται όσον αφορά το θέμα της κοινωνικής συναίνεσης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, από το Γραφείο του Πρωθυπουργού τονίστηκε πως θα υπάρξει επιμονή και για την αποκατάσταση της στέγασης των τσιγγάνων, που είναι δημότες Καλαμάτας.