15.9.16

Διήμερο αφιέρωμα στη Φρίντα Λιάππα - Αριστείδης Αλεβίζος

"Το βιβλίο για την Φρίντα"
 




                    
            












 Ας μου  επιτραπεί, κυρίες και κύριοι,  ξεκινώντας να προτάξω  μια  βραχύτατη  προσωπική  εξομολόγηση: Όταν η Βάσω  Μπάρκα, η  Γραμματέας  του Συλλόγου,  μου τηλεφώνησε και μου  πρότεινε να συμμετάσχω ως ομιλητής  στην σημερινή  εκδήλωση, η σχεδόν ανακλαστική  αντίδρασή  μου  ήταν να αρνηθώ.
           Όπως έχω αρνηθεί   όλες τις φορές  που μου έχει προταθεί κάτι ανάλογο. Πλην μιας εξαιρέσεως. Όταν κλήθηκα και μίλησα σε εκδήλωση μνήμης  για τον Γιάννη Ζουγανέλη – όχι  το γνωστό τηλεοπτικό  πρόσωπο βέβαια, που ζει και βασιλεύει   αλλά  τον διεθνώς καταξιωμένο μουσικό και ταυτόχρονα έξοχο  άνθρωπο και αξιόλογο  συγγραφέα,  έστω  και με ένα  βιβλίο.
          Ο βασικός λόγος της σταθερής αρνήσεώς μου, αν αφήσουμε  κατά μέρος  αίτια του βαθέος  ψυχισμού εν πολλοίς αδιάγνωστα και από  μένα τον ίδιο,  είναι  επειδή έχω πλέον κατασταλάξει – μετά από ικανή θητεία  είναι  αλήθεια  στο  «σπορ» την εποχή  της αθωότητας -, ότι κατά   πλειονότητα οι εκδηλώσεις αυτές, με πρόφαση και πρόσχημα κάποιο  τιμώμενο  πρόσωπο,  υπηρετούν και θεραπεύουν  την ματαιοδοξία  διοργανωτών και ομιλητών.
         Και  φυσικά  παρά την εδώ συμμετοχή  μου, η  άποψή  μου  αυτή  δεν έχει μεταβληθεί. Ευλόγως  φυσικά  κάποιος  θα μπορούσε να αντιτείνει: Εμ  τότε τι  γυρεύεις  εδώ πέρα; Και απαντώ:
         Πρώτον, δεν θα διαπράξω την ανοησία  να  ισχυριστώ ότι  δήθεν εγώ είμαι απρόσβλητος, έχω ανοσία  στο μικρόβιο της   ματαιοδοξίας.
        Δεύτερον, και  σπουδαιότερο  θα’θελα να πιστεύω, όταν η Βάσω  μου έστειλε  την ύλη  του παρόντος  βιβλίου αμέσως και αδίστακτα βεβαιώθηκα ότι  είχα να πω  γι αυτό, όχι συμβατικά ή συγκαταβατικά  λόγια, αλλά  λόγια  που τα πιστεύω. Ακριβώς επειδή  το βιβλίο  αυτό  έχει  λόγο ύπαρξης. Κάτι που το βρίσκω  σημαντικό. Γιατί  δεν είναι καθόλου  αυτονόητο  πως κάθε  βιβλίο που  βγαίνει  έχει λόγο ύπαρξης. Το  αντίθετο θα έλεγα, τα περισσότερα δεν έχουν. Όχι φυσικά  γιατί  είναι  κακό να γράφει κανείς. Τουναντίον,  καλό είναι και ψυχοφέλιμο, ενδεχομένως δε ακόμη και ψυχοσωτήριο   για τον  γράφοντα. Άλλο  αυτό  όμως και άλλο η έκδοση  ενός βιβλίου που είναι  βήμα άλλου  μεγέθους και άλλης  τάξεως και γι αυτό  απαιτεί εξαιρετική  φειδώ. Η οποία  αποτελεί είδος εν ανεπαρκεία   βέβαια και γι αυτό έχουμε κατακλυστεί από τυπωμένο άχερο.  Έρχομαι  όμως  στο  βιβλίο  μας, γιατί   φοβάμαι ότι  παρασύρομαι από τις εμμονές  μου.
         Για όποιον λοιπόν  ενδιαφέρεται, έστω και λίγο,   για την Φρίντα Λιάππα, το  βιβλίο  αυτό  είναι  απαραίτητο, διότι:

1.    Διασώζει το  ποιητικό της έργο, που ήταν υπό εξαφάνιση θα έλεγα, μια και οι σχετικές  εκδόσεις του  ήταν από  χρόνια  εξαντλημένες.Kai το ποιητικό έργο  της Φρίντας Λιάππα  εμπεριέχει  αληθινή, ζέουσα ποίηση – κι αυτό ήταν η ευχάριστη  έκπληξη  για μένα  που  ήρθα σε επαφή για πρώτη  φορά  με τα ποιήματά  της  εξ αφορμής  της παρούσας έκδοσης.
2.    Περιλαμβάνει  εξαιρετικά  κριτικά κείμενα  για όλο το φάσμα του  έργου  της, κινηματογραφικού και λογοτεχνικού, των Γιάννη Μπακογιαννόπουλου,  Χρήστου Αγγελάκου και Γιώργου  Μαρκόπουλου.
3.     Περιλαμβάνει  κείμενα  ελκυστικά, προσωπικού, εξομολογητικού  χαρακτήρα, ανθρώπων που την είχαν γνωρίσει, την είχαν ζήσει από κοντά και είχαν μοιραστεί  μαζί της την περιπέτεια της ζωής σε διάφορες φάσεις και εκφάνσεις.
4.    Τέλος,  και το σημαντικότερο, τα κείμενα αυτά  είναι  πειστικά  κείμενα. Έχουν γραφτεί  από καρδιάς  γι αυτό  και τα λόγια  τους έχουν  αντίκρυσμα, δεν είναι ακάλυπτες επιταγές. Κι αυτό  μπορεί  να το οσμιστεί  ο αναγνώστης από τις πρώτες κιόλας αράδες  του κάθε  κειμένου. Συμβαίνει  δε αυτό  γιατί οι άνθρωποι  που έγραψαν  έχουν επάρκεια  στον τομέα  τους, αγαπούν την Φρίντα  Λιάππα και το σπουδαιότερο,  πιστεύουν στο έργο  της.

Άρα, καταλήγω, το βιβλίο που παρουσιάζεται  σήμερα, μπορεί να θεωρηθεί απόκτημα  για τον ενδιαφερόμενο να γνωρίσει  την Φρίντα Λιάππα  ως καλλιτέχνη αλλά και ως άνθρωπο.

         Τώρα  αναφορικά με την ουσία του έργου της Φρίντας Λιάππα, αφενός  μεν δεν αισθάνομαι  επαρκής  για  να κάνω εκτεταμένες κριτικές αναλύσεις, αφετέρου δε δεν έχω πλήρη  εποπτεία αυτού του έργου.   Άλλωστε έχουν  μιλήσει γι αυτό  εξαντλητικά  τόσοι και τόσο έγκυροι  ειδήμονες. Επομένως  περιορίζομαι  σε μερικές επιγραμματικές επισημάνσεις:

1.    Η Φρίντα  Λιάππα, έτσι  εισπράττω ανενδοίαστα από την επαφή  μου με το έργο  της, υπήρξε  καλλιτέχνης που πλήρωνε με ψυχή  τα λόγια, τους στίχους, τις εικόνες της. Και φυσικά  αυτό  αποτελεί αναγκαίο, όχι όμως και ικανό,  όρο για την επίτευξη καλλιτεχνικού  αποτελέσματος.
2.    Το αναγκαίο  αυτό υπόστρωμα  έβρισκε διέξοδο   μέσω  ενός ασκημένου, καλλιεργημένου  και σκληρά εκπαιδευμένου  ψυχισμού – εδώ δηλαδή έχουμε  την μετατροπή του αναγκαίου όρου σε ικανό – και έτσι πετύχαινε εν πολλοίς να γίνει  τέχνη.
3.    Τα ποιήματά της είναι καίρια, ευστοχούν κατά κανόνα, κάποτε ακόμη και συγκινούν. Κατά την άποψή  μου το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα σε αυτά  είναι τουλάχιστον ισάξιο   με αυτό του κινηματογράφου  της.
Και  δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι ο καλλιτέχνης  ευστοχεί  σε κάθε μορφή τέχνης που καταγίνεται. Θα μπορούσε δηλαδή η ποίησή της να συνιστά την προπαίδευσή  της στον καλλιτεχνικό  στίβο  και επομένως να είναι ήσσονος  αξίας. Όπως για παράδειγμα ο μεγάλος Αλ. Παπαδιαμάντης, που υπήρξε μεν κορυφαίος διηγηματογράφος  αλλά κακός ή έστω μέτριος ποιητής.
4     Η Φρίντα Λιάππα με τα λόγια της και τις εικόνες της  αποδεικνύει  ότι  υπήρξε ένας ψυχισμός    σε αδιάλειπτη  εγρήγορση ή και εξέγερση. Η οποία  εγρήγορση ή εξέγερση   δανείζεται διάφορες μορφές για να εμφανιστεί, όπως   του θυμού, της οργής, της απορίας, της απελπισίας,   της τρυφερότητας, της υπερηφάνειας αλλά και της προσπάθειας  να αναδειχτεί  η ανεπίγνωστη ομορφιά  που μας περιβάλλει.
         Δεν θα΄θελα  βέβαια με όσα προείπα να περάσει  η αντίληψη  πως διατείνομαι ότι  η Φρίνται  Λιάππα και το έργο  της είναι  χωρίς  ψεγάδια. Γιατί, παρά την  αυτονόητη συνθήκη ότι δεν υπάρχει άνθρωπος ή ανθρώπινο  έργο  χωρίς  ψεγάδια,  σε τέτοιες εκδηλώσεις  παρατηρείται  συχνά  το αντιαισθητικό  φαινόμενο  να υμνολογείται  τόσο  άκριτα ο τιμώμενος και το έργο  του, ως εάν είχε υπερβεί τα ανθρώπινα  μέτρα.
        Δεν είχα την τύχη και την τιμή να γνωρίσω  προσωπικά  την Φρίντα  Λιάππα. Θεωρώ όμως ότι μια τόσο πληθωρική  προσωπικότητα  είναι αδύνατον να μην  ήταν  πλούσια και σε ελαττώματα. Και ακριβολογώ   εδώ λέγοντας «πλούσια». Επειδή  δε αντιλαμβάνομαι  ότι  ενδεχομένως η θέση  μου  αυτή  ξενίζει, θα αναφερθώ σε  κάτι  παραπλήσιο, που ίσως  βοηθήσει στην κατανόησή  της: Μελετώ τελευταία το αρχείο ενός  πρόσφατα αποβιώσαντος ποιητή  μας, του Βασίλη  του  Καραβίτη, ο οποίος μου το  εμπιστεύτηκε με την διαθήκη  του για να επιμεληθώ την   έκδοση μιας  ανθολογίας  του έργου  του. Ο Βασίλης Καραβίτης, αξιόλογος ποιητής  και καταγόμενος από  τα μέρη  μας – από το χωριό Ανθούσα  ή Ζέζα -  είχε προτιμήσει   συνειδητά να παραμείνει στο περιθώριο της  δημοσιότητας  και όχι να παφλάζει  διαρκώς στο προσκήνιο, γι  αυτό και είναι  γνωστή η αξία  του  μόνο  στο λογοτεχνικό  σινάφι. Εν πάση  περιπτώσει  στο  αρχείο  του  υπάρχει  μια εξαιρετική αλληλογραφία  του, με τα σημαντικότερα   πρόσωπα του λογοτεχνικού  χώρου, χαρακτηριστικά π.χ  υπάρχουν  περίπου πενήντα- εξήντα επιστολές  που του είχε απευθύνει ο  Ντίνος  Χριστιανόπουλος. Σε  μία  λοιπόν από τις επιστολές που είχε  στείλει ο Βασίλης Καραβίτης σε νέο  λογοτέχνη, αλίευσα το  εξής ενδιαφέρον  απόσπασμα: «Σύντομα», γράφει προς το νέο λογοτέχνη, «και με δική  μου  πρωτοβουλία θα συναντηθούμε, με ανταλλαγή, ευελπιστώ, των όποιων  ωραίων απωθημένων  μας δυναστεύουν ακόμα…». Όπως  λοιπόν τα απωθημένα   μπορεί  να είναι  ωραία  έτσι  μπορεί κι ένας άνθρωπος να είναι πλούσιος  σε ελαττώματα…
         Αυτά  από τη  μία. Από την άλλη όμως είμαι σίγουρος, λόγω της  επαφής  μου  και μόνο με το έργο  της  Φρίντας Λιάππα – μιας επαφής  δίχως παράσιτα - ότι της ταιριάζει  γάντι ένα από τα πρώτα  ποιήματα  του Μιχάλη  Γκανά,  από την συλλογή  «Ακάθιστος  Δείπνος»  και υπό τον τίτλο  «Απορία». Λέει ο Μιχάλης Γκανάς:

                 Περνάς δίπλα στους άλλους
                 μετριέσαι   στα κρυφά
                είναι πιο πάνω από το μπόι σου.
                Πού κρύβουν το γονατισμένο σχήμα τους!
                Στην τσάντα την δερμάτινη
                ή στην ψυχή την ψάθινη;

                Γαζώνουν  χαμηλά τα πολυβόλα
                Ή σκύβεις  ή απογειώνεσαι.

Ε λοιπόν, κυρίες και κύριοι,  έχω την πεποίθηση πως η Φρίντα  Λιάππα  ανήκει  στην χορεία των ελαχίστων που επέλεξαν  και κατάφεραν  στην ζωή  τους,  να απογειωθούν και όχι να σκύψουν. Γι αυτό  και μπορούσε, είχε κάθε δικαίωμα να λέει: «Υπάρχω όπως εγώ θέλω όχι όπως οι καιροί  ορίζουν».

 ΧΑΣΤΕΜΗ  26-7-2016
ΑΡΙΣ ΑΛΕΒΙΖΟΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.