Τσιγγάνοι Μεσσήνης-Σχέδιο αποκατάστασης και ένταξης

 Πριν 24 χρόνια, το 1996, η τότε κυβέρνηση, ανέλαβε συγκεκριμένες προσπάθειες αποκατάστασης και ένταξης των Τσιγγάνων-Ρομά στην Ελλάδα και στην περιοχή μας ειδικότερα.
Ο ΠΑΜΙΣΟΣ, σε δυο συνεχόμενα τεύχη του το νο 34 και το νο 35, έκανε κεντρικό θέμα τους Τσιγγάνους και δημοσίευσε τα κείμενα δυο εξεχόντων, απόλυτα εξειδικευμένων και αρμόδιων στελεχών της Ελληνικής Κυβέρνησης.
Η προσπάθεια απέτυχε παταγωδώς και οι ευθύνες φέρεται να επιμερίστηκαν σε συγκεκριμένους παράγοντες της πολιτικής ζωής του τότε Νομού Μεσσηνίας.
Εμείς παραθέτουμε τα κείμενα που δημοσιεύθηκαν στα δυο τεύχη, ξεκινώντας από το νο 34 και την παρέμβαση του Παναγιώτη Αλτάνη, μέλους της Επιστημονικής και Συντονιστικής Επιτροπής για την Προώθηση του Εθνικού Πλαισίου για τους Τσιγγάνους (1996­-98) ως εκπρόσωπος του Υπ.Υγείας και Πρόνοιας.
Εναπόκειται στις Αυτοδιοικητικές δυνάμεις της Μεσσήνης να ξανασκύψουν στο πρόβλημα και να αναζητήσουν την επιστημονική συνδρομή αρμόδιων και κατάλληλων φορέων για την επικαιροποιημένη εκπόνηση ενός νέου ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ των Τσιγγάνων της περιοχής μας στην τοπική κοινωνία, όρος απαραίτητος για την εξάλλειψη όλων των παραβατικών συμπεριφορών.

Μιχάλης Γαβράς

 

ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ (Κύριο άρθρο)

 Τσιγγάνοι. Μια ζωή τους θυμόμαστε σαν σκηνίτες δίπλα στο ποτάμι, άλλους εγκατεστημένους δίπλα στο Γυμνάσιο, πλυμένους και καθαρούς να συνοδεύουν τον Επιτάφειο, να γίνονται στρατιές στις ετήσιες συγκομιδές της πατά­τας, του φυστικιού και του φασολιού, μια ζωή μέσα στον ιστό και τη ζωή της πόλης και ταυτόχρονα τόσο μακριά και ξένοι.

Τσιγγάνοι. Μια ομάδα με πολλά χαρακτηριστικά μιας πο­λιτισμικής μειονότητας και ιδιαίτερα προβληματική αστική κατάσταση. Ελληνες Ιθαγενείς, νομικά κατοχυρωμένοι από το 1955, χωρίς όμως τακτοποίηση της αστικής και δημοτικής τους κατάστασης, στο μεγαλύτερο ποσοστό, μετατρέπονται σε πολίτες μιας πολιτείας που δεν τους γνωρίζει. Όταν δεν δηλώνεις στο Ληξιαρχείο τη γέννηση, δεν είσαι πολίτης, δεν μπορείς να τελέσεις γάμο νόμιμα, να έχεις ταυτότητα, διαβατήριο, εκλογικό βιβλιάριο, να φοιτάς σε σχολείο, να έχεις άδεια κυκλοφορίας και οδήγησης αυτοκινήτου κ.λπ. Όλα αυτά μαζί με τον σημαντικό -σε ποσοστό πάνω από 60 %- αναλφαβητισμό, συγκροτούν τα χαρακτηριστικά μιας ελληνικής μειονότητας με ιδιαίτερα προβλήματα μέσα στην ίδια τους τη χώρα.

Όμως “το πρόβλημα μιας κοινωνικής ομάδας είναι και πρόβλημα ολόκληρης της κοινωνίας”. Έτσι η πολιτεία το 1996 εξήγγειλε το Εθνικό Πλαίσιο Πολιτικής υπέρ των Τσιγγάνων Πολιτών (υπουργοί Πεπονής, Κοτσώνης, Λαλιώτης), με μέτρα για την στέγαση, τις συνθήκες διαβίωσης, την υγεία και την εκπαίδευση και στόχο τη δυναμική κοινωνική ένταξή τους, με σεβασμό στον τρόπο ζωής, τη διατήρηση της ταυτότητας, της γλώσσας, των ηθών και των εθίμων τους. Ταυτόχρονα έγινε και η καταγραφή των τσιγγάνων πανελλαδικά και στη Μεσσηνία και η πρόταση για την ταυτόχρονη κατασκευή τεσσάρων καταυλισμών - χώρων υποδοχής.

Από τότε μέχρι σήμερα, ο χρόνο κύλησε με ενέργειες και παραλήψεις ενεργειών που οδήγησαν στην αποτυχία της σύσκεψης της 31.1.2001 και στο βάλτωμα της λύσης του προβλήματος.

Με την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση “ανήμπορη” να εξασφαλίσει τη συναίνεση για την ταυτόχρονη δημιουργία τεσσάρων (4) καταυλισμών στη Μεσσηνία, μετά την άρνηση της Καλαμάτας να αναλάβει το μερίδιο που της αναλογεί.

Με μια τοπική κοινωνία χωρίς ενημέρωση, χωρίς να έχει ληφθεί πρόνοια καθησύχασης όλων των ανασταλτικών συμπλεγμάτων, που έχουν ριζώσει για ιστορικούς λόγους, έτσι όπως τους έχουν βιώσει όλοι οι πολίτες της περιοχής μας.

Με μια αίσθηση αντιμετώπισης της χωροθέτησης και του στεγαστικού προβλήματος στη βάση της “αρπαχτής” και της εξυπηρέτησης μεμονωμένων συμφερόντων, όπως προκύπτει απ' τα δημοσιεύματα του Τύπου, με τους γείτονες της επιλεγείσας περιοχής διαμαρτυρόμενους έντονα για την ζημιά που θα υποστούν και με αποτέλεσμα την ακύρωση του συνολικού σχεδιασμού.

Με έντονη ανησυχία και προβληματισμό για τα δημοτολογικά και άλλα ζητήματα που ανακύπτουν με την εγγραφή των τσιγγάνων στα Δημοτολόγια του Δήμου Μεσσήνης, πάλι σύμφωνα με δημοσιεύματα στον Τύπο.

Σαν άτομα και σαν Σύλλογος παρακολουθούμε το θέμα, χωρίς να επιθυμούμε να εμπλακούμε σε αδιέξοδες αντιπαραθέσεις. Έτσι μέσα από τις στήλες της εφημερίδας μας θα προβληθούν θέσεις και προτάσεις αρμόδιων, που έχουν την ευθύνη σχεδιασμού και εφαρμογής του Εθνικού Πλαισίου στην Περιοχή μας, καθώς και επιστημόνων που έχουν ασχοληθεί και ασχολούνται με το ίδιο ζήτημα.

 

 

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ

Μία πρόκληση για την Ελληνική κοινωνία

 του Αλτάνη Παναγιώτη

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΓΕΝΙΚΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ

Οι Τσιγγάνοι ιστορικά εντοπίζονται να μετακινούνται μαζικά προς στην Ελλάδα περίπου τον 14ο αιώνα και βέβαια σε μικρότερες ομάδες νωρίτερα. Οι ιστορικές καταγραφές των Τσιγγάνων ξεκινούν από το 224 μ.Χ. έτος στην Ινδία, το 642 μ.Χ. εντοπίζονται στην Περσία και τις χώρες της Εγγύς Ανατολής. Η περιπλάνηση των Τσιγγάνων οφείλεται κυρίως στους διωγμούς και τις πιέσεις του υπόκεινται σε κάθε ιστορική περίοδο περιλαμβανομένου και του κοινωνικού αποκλεισμού. Στο Βυζάντιο μετακινούνται περίπου τον 11ο αιώνα κάτω από την πίεση των σελτζουκικών επιδρομών στην Αρμενία. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης αναγκάζονται να μετακινηθούν στα Βαλκάνια και προς όλες τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.

Οι Έλληνες Τσιγγάνοι στην συντριπτική πλειοψηφία ανήκουν στην φυλή ROM και είναι Χριστιανοί. Ο πληθυσμός τους σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης (1987) υπολογιζόταν στις 120.000, οι φορείς και οργανώσεις που ασχολούνται με τα θέματα των Τσιγγάνων τον υπολογίζουν μεταξύ 250.000 και 300.000 και οι εκπρόσωποι των Ελλήνων Τσιγγάνων υποστήριξαν πρόσφατα ότι ανέρχονται σε 450.000. Το Ψήφισμα 89/1989 του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Συνόδου Υπουργών της Ε.Ε. αναγνωρίζει τους ROM ως ευρωπαίους πολίτες. Μέχρι το 1955 οι Τσιγγάνοι της Χώρας μας ήσαν ανιθαγενείς, είχαν ειδικό προσωρινό δελτίο ταυτότητας του τμήματος αλλοδαπών και δεν υπηρετούσαν στο στρατό. Με το Νομοθετικό Διάταγμα 3370 του 1955 τους δόθηκε με αναδρομική ισχύ η ιθαγένεια από την ημερομηνία της γέννησής τους.

 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ

Η κοινωνική ένταξη των Τσιγγάνων στην Ελληνική κοινωνία μέχρι σήμερα γίνεται με απελπιστικά αργούς ρυθμούς και άτυπες διαδικασίες. Οι πρώτες σχεδιασμένες πολιτικές κοινωνικής ένταξης από την Πολιτεία εμφανίστηκαν την τελευταία δεκαετία σε περιορισμένη έκταση. Αποτέλεσμα αυτών είναι η παγίωση μίας άποψης ότι: “δεν υπάρχει αποτέλεσμα με τους Τσιγγάνους ο,τι και να τους κάνεις”. Η απάντηση σε αυτή την υφέρπουσα προκατάληψη είναι η κοινωνική πρόοδος και ευημερία των Τσιγγάνων που εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε διάφορες περιοχές, όπως η Αγ.Βαρβάρα, τα Ανω Λιόσια, το Μενίδι, η Ελευσίνα στην Αττική, η Μενεμένη στη Θεσσαλονίκη, κ.α. Παράγοντες που ευνόησαν την κοινωνική τους ένταξη και εξέλιξη ήταν η αποδοχή τους από την τοπική κοινωνία και η στήριξη από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις τοπικές κοινωφελείς υπηρεσίες (κυρίως εκπαίδευσης, υγείας, πρόνοιας, πολιτισμού). Η κοινωνική ένταξη των Ελλήνων Τσιγγάνων και η εξέλιξή τους εξαρτάται από ένα σύνολο γενικών παραγόντων και προϋποθέσεων που αποτελούν συλλογική ευθύνη της Ελληνικής κοινωνίας.

 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Αποτελεί κοινή παραδοχή και διαπίστωση ότι τα σημαντικότερα προβλήματα ένταξης και επιβίωσης τα αντιμετωπίζουν οι νομάδες - σκηνίτες και οι ημιεγκατεστημένοι Τσιγγάνοι. Οι περισσότεροι εξ αυτών βρίσκονται διαρκώς εκτεθειμένοι σε κινδύνους για τη ζωή και την υγεία τους. Επομένως οποιοδήποτε σχέδιο αποκατάστασης πρέπει να διασφαλίσει κατ’ αρχήν συνθήκες ασφαλούς διαβίωσης για να καταστεί δυνατή η ενεργοποίηση των διατομεακών προγραμμάτων που θα τους δώσουν τις προϋποθέσεις σταδιακής αποκατάστασης, κοινωνικής ένταξης και αυτοδύναμης ανάπτυξης. Η επιστημονική εμπειρία από προγράμματα αποκατάστασης στη χώρα μας και στο εξωτερικό έχει αποδείξει ότι απαιτείται συνέργια όλων των τομέων κοινωνικής πολιτικής για να υπάρξουν αποτελέσματα. Μεμονωμένες δράσεις έχουν περιορισμένο όφελος παρ’ όλη την πολύτιμη εμπειρία που αποκομίζουμε όσοι μελετούμε ή εργαζόμαστε αντίστοιχα θέματα.

 ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΓΝΩΣΗ

Το εύλογο ερώτημα είναι: “υπάρχει Ελληνική ή διεθνής εμπειρία από αντίστοιχα προγράμματα και ποια είναι τα αποτελέσματα;”

Η απάντηση είναι θετική. Η μακρόχρονη εμπειρία της Γ.Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης στην εφαρμογή πρωτοποριακών προγραμμάτων μας έχει εμπλουτίσει με πολύτιμη εμπειρία και γνώση. Επίσης ένας σημαντικός αριθμός ερευνών για ζητήματα των Τσιγγάνων, σε ακαδημαϊκό επίπεδο, αλλά και εφαρμογής κοινωνικών προγραμμάτων την τελευταία δεκαετία έχει συμπληρώσει την υπάρχουσα γνώση.

Το Υπ.Παιδείας έχει αναπτύξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια δράσεις σχετικά με την διαπολιτισμική εκπαίδευση και το Υπ.Εργασίας σχετικά με το κοινωνικό αποκλεισμό (επαγγελματικής κατάρτισης, Integra, Life, κ.ά).

Το Υπ.Υγείας και Πρόνοιας έχει αναλάβει την προώθηση του Εθνικού Σχεδιασμού για την Αποκατάσταση των Ελλήνων Τσιγγάνων που εξαγγέλθηκε το 1996. Σημαντική είναι επίσης η συμβολή για την διαμόρφωση και εξέλιξη αυτού του σχεδιασμού των συλλογικών οργάνων των Τσιγγάνων, της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Ήδη βρίσκονται ολοκληρωμένα προγράμματα σε εξέλιξη στο Νομό Θεσ/κης για τους 3.000 Τσιγγάνους στο Γαλλικό ποταμό (κατασκευή οργανωμένου καταυλισμού στο Στρ/δο Γκόνου), στο Νομό Καρδίτσας για τους 2.000 Τσιγγάνους στις Σοφάδες (αναβάθμιση μόνιμου οικισμού και κατασκευή νέου), κ.ά.

Η διεθνής εμπειρία είναι πολύ πλούσια σε επιτυχημένα προγράμματα αποκατάστασης Τσιγγάνων. Ενδεικτικά αναφέρεται το πρόγραμμα της πόλης Ripollet, της Καταλονίας (1989) και αφορούσε την οργάνωση ελεγχόμενου καταυλισμού για 115 οικογένειες Τσιγγάνων νομάδων-σκηνιτών και η αποκατάστασής τους. Η παρουσίαση του προγράμματος το οποίο υλοποιήθηκε με ευθύνη της Κυβέρνησης της Καταλονίας, τη Δημοτική Διοίκηση της πόλης και συλλογικά όργανα των Τσιγγάνων της περιοχής, έγινε το 1995 στο Διεθνές Συμπόσιο του Υπ.Παιδείας και της Γ.Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης με τίτλο “Εκπαίδευση Τσιγγάνων”. Αντίστοιχα προγράμματα έχουν υλοποιηθεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης.

 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Ποιο είναι όμως το περιεχόμενο ενός ολοκληρωμένου προγράμματος αποκατάστασης;

Το μοντέλο αυτό αποτέλεσε και το εργαλείο σχεδίασης του Εθνικού Πλαισίου Πολιτικής για τους Έλληνες Τσιγγάνους που εξαγγέλθηκε το 1996 και προέβλεπε την χρηματοδότηση άμεσων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δραστηριοτήτων ανακούφισης, αποκατάστασης και ανάπτυξης.

Η κλίμακα παρέμβασης προσδιορίζεται σε Νομαρχιακό επίπεδο και ολοκληρώνεται σε Τοπικό. Ένα περιγραφικό δείγμα ενεργοποίησης των διαδικασιών για την αξιοποίηση των μέτρων του Εθνικου Πλαισίου Πολιτικής είναι το παρακάτω:

Αρχικά προσδιορίζεται το πρόβλημα σε τοπικό ή νομαρχιακό επίπεδο από τους αντίστοιχους φορείς και ζητείται η συνδρομή του Υπ.Υγείας και Πρόνοιας

Το επόμενο βήμα είναι ο συντονισμός των ενδιαφερομένων και αρμοδίων φορέων για την κατάρτιση ενός συναινετικού γενικού πλαισίου διαχείρισης του προβλήματος. Η υλοποίηση των δράσεων απαιτεί συντονισμό, συνεργασία και συνέργια των αρμοδίων φορέων, δηλαδή της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως και των Κεντρικών και Περιφερειακών Υπηρεσιών των εμπλεκομένων Υπουργείων. Προτεραιότητα δίδεται στις επείγουσες καταστάσεις που απαιτούν άμεση παρέμβαση. Κατανοητό είναι ότι οι νομάδες-σκηνίτες βρίσκονται σε δυσχερέστερη κατάσταση. Οι φορείς που συμμετέχουν αναλαμβάνουν κάποιο τομέα του έργου ή κάποιο ρόλο για τον οποίο χρηματοδοτούνται για να προωθήσουν τις αντίστοιχες δράσεις.

Το πρώτο έργο που χρηματοδοτείται είναι μία επιστημονική μελέτη του προβλήματος όπως έχει αρχικά προσδιοριστεί στο αίτημα και το γενικό σχεδίασμά των φορέων. Η μελέτη πρέπει να εκτελεστεί από εξειδικευμένο οργανισμό ή εταιρεία συνήθως μετά από δημοσία προκήρυξη. Θα πρέπει να περιέχει το σχεδίασμα και την υλοποίηση έρευνας κοινωνικο-οικονομικών και οικιστικών χαρακτηριστικών της ομάδας-στόχος και την απογραφή του πληθυσμού της.

Ανάλυση και μελέτη των στοιχείων της παραπάνω έρευνας και απογραφής για την κατάρτιση γενικού σχεδίου διαχρονικών δράσεων αποκατάστασης.

Προετοιμασία από το Συντονιστικό Όργανο των φορέων των Τεχνικών Δελτίων για την έγκριση και στη συνέχεια υλοποίηση έργων άμεσης παρέμβασης από τις Επιτροπές Παρακολούθησης ή Εμπειρογνωμόνων ή Εξωτερικό Φορέα Ειδικό Συνεργάτη και τις αρμόδιες κατ’ έργο δημόσιες υπηρεσίες. Στα έργα αυτά συνήθως περιέχονται δράσεις που αποσκοπούν στην ανακούφιση επειγουσών αναγκών της ομάδας στόχος και στην απομάκρυνση των άμεσων κίνδυνων από την καθημερινή τους ζωή. Παράδειγμα, υδροδότηση, ηλεκτροδότηση, αποκομιδή απορριμμάτων, κατασκευή χώρων υγιεινής, εμβολιασμοί, απολυμάνσεις, αποχετευτικά έργα, διάνοιξη και ασφαλτόστρωση δρόμων, κ.ά. Η χρηματοδότηση γίνεται από τα αρμόδια Υπουργεία κάθε φορά που τους υποβάλλεται το αποτέλεσμα της προηγούμενης δράσης και το τεχνικό δελτίο για την επόμενη δράση όπως και τα αντίστοιχα αίτημα προσφοράς υπηρεσιών από τους οργανισμούς του δημοσίου τομέα (υγεία, πρόνοια, εκπαίδευση, απασχόληση, στέγαση, κ.ά) βάσει του αρχικου γενικού πλαισίου.

Ακολουθεί η φάση των μεσοπρόθεσμων έργων. Η διαδικασία είναι η ίδια με αυτήν των προηγούμενων έργων. Υποβάλλονται τα Τεχνικά Δελτία των έργων και μετά την έγκριση τους υλοποιούνται. Στα μεσοπρόθεσμα έργα αποκατάστασης περιέχονται κυρίως έργα κατασκευής οργανωμένων καταυλισμών για την προσωρινή φιλοξενία νομάδων και σκηνιτών Τσιγγάνων και την προετοιμασία τους για την κοινωνική ένταξη και αυτοδύναμη κοινωνική ανάπτυξη. Σταδιακά, εξασφαλίζεται χώρος, ακολουθεί η κατασκευή των υποδομών (δρόμοι, αποχετευτικό σύστημα, υδροδότηση, ηλεκτροδότηση, τηλεφωνική σύνδεση, κ.ά), κελυφων-προσωρινών σπιτιών, των κοινωφελών κτιρίων (σχολείο, ιατρείο, συμβουλευτικό κέντρο, πολιτιστικό κέντρο, εκκλησία, δημοτικό γραφείο, κ.ά) και κοινοχρήστων χώρων. Στη συνέχεια ακολουθεί η προσχεδιασμένη σταδιακή εγκατάσταση στους οικίσκους των οικογενειών των Τσιγγάνων που έχουν προετοιμαστεί για αυτό και η ένταξη στα προγράμματα προετοιμασίας της κοινωνικής ένταξης που τα λειτουργούν κυρίως οι αρμόδιες δημόσιες ή άλλες υπηρεσίες στα κοινωφελή κτίρια. Στις περιοχές που εφαρμόζονται προγράμματα οργανωμένων καταυλισμών Τσιγγάνων απαγορεύεται πλέον οι ελεύθεροι κατασκήνωση και υπαίθρια διαβίωση. Η λειτουργία των καταυλισμών χρηματοδοτείται και η διαχείριση τους είναι αποκλειστική ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ή των Συνδέσμων της) στα δημοτολόγια του οποίου είναι και εγγεγραμμένοι οι διαμένοντες.

Η τελευταία φάση περιλαμβάνει τις δράσεις που οδηγούν στην ολοκλήρωση της αποκατάστασης των Τσιγγάνων με την κοινωνική τους ένταξη και την εξασφάλιση ευκαιριών αυτοδύναμης κοινωνικής ανάπτυξης. Υποβάλλονται και εδώ Τεχνικά Δελτία για την έγκριση μακροπρόθεσμων έργων αποκατάστασης. Στα έργα περιλαμβάνονται κατασκευή και διάθεση μόνιμων κατοικιών ή χώρων για την ανέγερση κατοικιών ή άλλες διευκολύνσεις που οδηγούν στην οικιστική αποκατάστασης των Τσιγγάνων. Στην φάση αυτή συμμετέχουν οικογένειες που ολοκληρώνουν τη φάση προετοιμασίας της κοινωνικής ένταξης στο καταυλισμό. Ταυτόχρονα συνεχίζονται οι δράσεις προετοιμασίας και διευκόλυνσης της κοινωνικής τους ένταξης όσων οικογενειών παραμένουν στον καταυλισμό ή των νέων οικογενειών που δημιουργούνται ή κάνουν αίτηση ένταξης. Η μεθοδολογία κατασκευής και παραχώρησης των κατοικιών ή των λοιπών μέτρων μόνιμης εγκατάστασης εξειδικεύονται κατά τοποθεσία ανάλογα με την ωριμότητα των συνθηκών και των προϋποθέσεων που περιέχονται στις εναλλακτικές λύσεις. Στο θέμα αυτό καθοριστικοί παράγοντες είναι η δυναμική της ομάδας στόχος, ο βαθμός της κοινωνικής ένταξης που έχει επιτευχθεί κάθε χρονική στιγμή και η τοπική δυναμική (αξιοποιώντας τη βούληση, τις εκάστοτε πηγές και τις αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης). Οι κατοικίες θα κατανέμονται σταδιακά σε μικρούς αριθμούς στο σύνολο του τοπικού οικιστικού πολεοδομικού ιστού και στο σύνολο των περιοχών του Νομού αντίστοιχα.

Το παραπάνω δείγμα αποτελεί ένα γενικό περίγραμμα εφαρμογής του μοντέλου Ευελπιστώ ότι οι παραπάνω πληροφορίες διαφωτίζουν περισσότερο τη γνώση για τους Τσιγγάνους. Αυτό είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα για να αποφύγουμε το φόβο του άγνωστου και την απόρριψη του ‘άλλου’ και διαφορετικού από εμάς.

Είναι βέβαιο ότι οποίος ευαισθητοποιείται από αυτή την κοινωνική πρόκληση και επιθυμεί να δράσει θετικά θα βρει αρκετά στοιχεία για αξιοποίηση στο κείμενο αυτό.

  O Αλτάνης Παναγιώτηςείναι:

----Κοινωνικός Λειτουργός, π.Πρόεδρος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος
---Πτυχιούχος του Παντείου Πανεπιστημίου στην Κοινωνική Εργασία και τις Πολιτικές Επιστήμες
   ---ΥποψήφιοςΛιδάκτωρ των Εφαρμοσμένων Κοινωνικών Επιστημών του Παν/μιου του Bradford της Αγγλίας.
    ---Διατέλεσε μέλος της Επιστημονικής και Συντονιστικής Επιτροπής για την Προώθηση του Εθνικοϋ Πλαισίου για τους Τσιγγάνους (1996-98) ως εκπρόσωπος του Υπ.Υγείας και Πρόνοιας